Nilay sa madaling araw

NILAY SA MADALING ARAW

kalahating milyon ang surgery 

abot na ng isang milyon kami

di pa kasama yaong sa doktor

wala pang operasyon sa bukol

pultaym tulad ko'y saan kukuha

ng pambayad sa bill? ay, problema

ang ipon ko'y walang samporsyento

ng hospital bill na nakuha ko

problemang ito'y nakakaiyak

pagkat lansangan ay sobrang lubak

talagang sa luha nangingilid

lalo't naritong tigang ang bukid

di ko masabing pera lang iyan

kung said ang balong makukunan

may paraan pa sanang magawa

habang loob ay inihahanda

singkwenta mil pa lang ang nabayad 

subalit ngayon ay nilalakad

ang mga nakuhang dokumento

upang madala sa PCSO

ang bawat problema'y may solusyon

subalit kailangan na iyon

at kung may mahihiramang pilit

salamat, iyon na'y ihihirit

- gregoriovbituinjr.

10.31.2024

Sinta

SINTA

bagamat nasa ospital kita

alay ko ang buo kong suporta

upang gumaling ka, aking sinta

bagamat walang sapat na pera

panahon itong walang iwanan

tayo'y sabay na magtutulungan

nang makaraos sa pagamutan

at nang gumaling ka nang tuluyan

maraming turok pa't mga testing

sina Doc na sa iyo'y gagawin

aking sinta, ikaw na'y humimbing

habang ako'y kayraming gagawin

pambayad pa'y hahagilapin ko

pupuntahan din ang P.C.S.O.

o marahil mga pulitiko

nang gumaan ang gugulin dito

iidlip akong madaling araw

datapwat tutulog nang mababaw

sana'y may pambayad na lumitaw

gagawang paraan buong araw

- gregoriovbituinjr.

10.28.2024

* larawan mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 27, 2024, p.9

Nasa bubong pa ang mga binagyo

NASA BUBONG PA ANG MGA BINAGYO

ang mga binagyo'y walang makain at mainom

mga nasalanta hanggang ngayon ay nasa bubong

sa panayam sa isang taga-San Roque, Poblacion

mga residente'y wala pang natanggap na tulong

anang ulat, abot-leeg pa umano ang baha

sa maraming barangay na dinaanan ng sigwa

kaya ang nasabing lugar ay hindi pa masadya

danas nila'y gutom, uhaw, sakit, balisa, luha

halina't basahin at dinggin ang ulat na ito

at sa abot ng kaya'y tulungan ang mga tao

isang pangyayaring walang sinuman ang may gusto

isang kaganapang dapat magtulong-tulong tayo

walumpu't isa umano ang namatay kay 'Kristine'

maraming sugatan, mga nawawala'y hanapin

mga nakaligtas ay gutom at walang makain

tayo'y magkapitbisig at sila'y tulungan natin

- gregoriovbituinjr.

10.27.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 27, 2024, pahina 2

Ang makata

ANG MAKATA

ako'y isang makata

para sa maralita

at uring manggagawa

na isa kong adhika

patuloy ang pagtula

dumaan man ang sigwa

ako'y laging tutula

di man laging tulala

maraming pinapaksa

tulad ng bagyo't baha

ang nasalantang madla't

natabunan ng lupa

inaalay ko'y tula

na madalas na paksa

ay manggagawa't dukha

kababaihan, bata

katarungan, paglaya

sa bagyo'y paghahanda

ang nagbabantang digma

sa ilang mga bansa

tungkulin ng makata

ang hustisya'y itula

ang burgesya'y matudla

at mais ay ilaga

- gregoriovbituinjr.

10.27.2024

* litrato mula sa app game na CrossWord

AI chatbox, dahilan ng suicide? (Pangsiyam sa balitang nagpatiwakal)

AI CHATBOX, DAHILAN NG SUICICE?

(PANGSIYAM SA BALITANG NAGPATIWAKAL)

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikasiyam na balitang nabasa ko hinggil sa pagpapatiwakal mula Setyembre 20 hanggang ngayong Oktubre 25, 2024. Bagamat sinasabi sa isang balita sa Inquirer na ang pagpapatiwakal ng isang 14-1nyos na kabataan ay naganap noon pang Pebrero. Subalit kakaiba ito. 

Isang robot ang nambuyo sa isang batang 14-anyos upang magpakamatay ang bata. Ayaw nang mabuhay ang bata sa tunay na mundo.

Kaya isinakdal ng nanay ng nagpatiwakal na bata ang AI chatbox company dahil ito ang dahilan ng pagpapakamatay ng bata. Ang pamagat nga ng balita ay "Mother sues AI chatbot company over son's suicide", Inquirer, Octunre 25, 2024, pahina B6.

Narito ang isang talata subalit mahabang balita:

A Florida mother has sued artificial intelligence chatbot startup Character.AI accusing it of causing her 14-year-old son's suicide in February, saying he became addicted to the company's service and deeply attached to a chatbot it created. In a lawsuit filed Tuesday in Orlando, Florida federal court, Megan Garcia said Character.AI targeted her son, Sewell Setzer, with "anthropomorphic, hypersexualized, and frighteningly realistic experiences". She said the company programmed its chatbot to "misrepresent itself as a real person, a licensed psychotherapist, and an adult lover, ultimately resulting in Sewell's desire to no longer live outside" of the world created by the service. The lawsuit also said he expressed thoughts of suicide to the chatbot, which the chatbot repeatedly brought up again. "We are heartbroken by the tragic loss of one of our users and want to express our deepest condolences to the family," Character.AI said in a statement. It said it had introduced new safety features including pop-ups directing users to the National Suicide Prevention Lifeline if they express thoughts of self-harm, and would make changes to "reduce the likelihood of encountering sensitive or suggestive content" for users under 18. - REUTERS.

Ito naman ang malayang salin sa Filipino ng nasabing balita upang mas magagap ng ating mga kababayan ang ulat:

Idinemanda ng isang nanay sa Florida ang artificial intelligence chatbot startup na Character.AI na inaakusahan itong naging sanhi ng pagpapakamatay ng kanyang 14 na taong gulang na anak noong Pebrero, na nagsasabing naging gumon ang anak sa serbisyo ng kumpanya at malalim na inugnay ng anak ang sarili nito sa isang chatbot na nilikha ng nasabing kumpanya. Sa isang kasong isinampa noong Martes (Oktubre 22) sa Orlando, Florida federal court, sinabi ni Megan Garcia na pinuntirya ng Character.AI ang kanyang anak, si Sewell Setzer, ng "anthropomorphic, hypersexualized, at nakakatakot na makatotohanang mga karanasan". Sinabi niyang pinrograma ng kumpanya ang chatbot nito upang "mHindi tunay na katawanin ang sarili bilang isang tunay na tao, isang lisensyadong psychotherapist, at isang adultong mangingibig, na sa huli'y nagbunga upang hindi na naisin ni Sewell na mabuhay sa labas (o sa  totoong mundo)" kundi sa mundong nilikha ng nasabing kumpanya. Sinabi rin sa pagsasakdal na ipinahayag ng bata ang saloobing magpakamatay sa chatbot, na inuulit-ulit muli ng chatbot. "Nalulungkot kami sa trahedyang pagkawala ng isa sa aming gumagamit at nais naming ipahayag ang aming pinakamalalim na pakikiramay sa pamilya," sabi ni Character.AI sa isang pahayag. Sinabi nitong nag-introdyus ito ng bagong feature na pangkaligtasan kabilang ang mga pop-up na nagdidirekta sa mga gumagamit sa National Suicide Prevention Lifeline kung nagpapahayag sila ng mga saloobing saktan ang sarili, at gagawa sila ng mga pagbabago upang "bawasan ang posibilidad na makatagpo ng sensitibo o nagpapahiwatig na nilalaman" para sa mga gumagamit na wala pang 18 taong gulang. - REUTERS.

PAGNINILAY

Bakit nangyayari ang gayong pagpapatiwakal? Naiibang kasong ayaw nang mabuhay sa tunay na daigdig? Ang nanay ba niya, o pamilya ng bata'y hindi siya mahal? Kaya ibang daigdig ang kinawilihan?

Naiibang kaso, kaya isa rin ito sa dapat pagtuunan ng pansin kung paano maiiwasan ang pagpapakamatay.

Sa talaan sa loob ng 36 na araw ay ikasiyam ito sa aking nabasa hinggil sa mga nagpatiwakal. Tingnan natin ang ibang ulat:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024

(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024

(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024

(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024

(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024

(8) PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 24, 2024, p.2

at (9) Mother sues AI chatbox company over son's suicide, mula sa Inquirer, Oktubre 25, 2024, sa pamamagitan ng ulat ng Reuters

Isa itong kakaibang kaso, kaya dapat aralin din ng mga kinauukulan ang ganito upang hindi na ito maulit. Bagamat nangyari iyon sa Florida sa Amerika, hindi mapapasubaliang maaaring mangyari ito sa ating bansa. Bagamat mayroon na tayong Mental Health Law o Republic Act 11036, at may nakasalang ding panukalang batas na Youth Suicide Prevention Act o Senate Bill No. 1669, ay maidagdag ang pagtugon hinggil sa nasabing kaso ng batang nagpakamatay dulot ng AI.

NAGPAKAMATAY DULOT NG AI.CHATBOX

ang AI.Chatbox ba ang nambuyong magpatiwakal

sa isang labing-apat na anyos na kabataan?

balitang pagpakamatay niya'y nakagigimbal

tila nambuyo'y robot? bakit nangyari ang ganyan?

kinasuhan na ng nanay ang nasabing kumpanya

nang magumon dito ang nagpakamatay na bata

AI, bata'y inuto? sige, magpakamatay ka!

nangyari ang di inaasahan, siya'y nawala

sa AI chatbox nga'y nagumon na ang batang ito

nawiling mabuhay sa loob ng Character.AI

ayaw nang mabuhay ng bata sa totoong mundo

nabuyo (?) ng AI kaya bata'y nagpakamatay

kaybata pa niya upang mangyari ang ganoon

anong dapat gawin upang di na maulit iyon?

10.25.2024

Ikawalong nagpatiwakal sa loob ng 35 araw

IKAWALONG NAGPATIWAKAL SA LOOB NG 35 ARAW

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napakaraming paksa ang dapat itula, subalit hindi ako mapakali sa isang paksang laging lumilitaw ngayon sa balita, lalo na sa pahayagang Bulgar - ang isyu ng mga nagpakamatay.

Isa sa dapat pagtuunan ng pansin ng mga kinauukulan, o ng pamahalaan, ay ang dami ng mga nagpapatiwakal. At nasubaybayan ko sa balita ang ganito, lalo na sa pahayagang Bulgar. Mula Setyembre 20 hanggang Oktubre 24 ay walo na ang nagpakamatay. Labing-isang araw ng Setyembre, kasama sa bilang ang a-20, o 30-20+1 = 11 araw, at 24 araw ng Oktubre, 11+24=35. Halos isa tuwing apat na araw ang nagpapatiwakal.

Paano nga ba iiwasang magpasyang magpatiwakal ang isang tao? Kung siya ay biktima, siya rin ang suspek dahil siya ang nagdesisyon. Maliban kung may foul play. Tingnan natin ang talaan ng mga nagpakamatay, ayon sa ulat ng Bulgar.

Isa-isahin natin ang mga pamagat ng walong balita:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024

(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024

(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024

(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024

(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024

(8) PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 24, 2024, p.2

Sa ikawalong ulat, na siyang pinakahuling balita, ay ngayong Oktubre 24, 2024. Iniulat ng pahayagang Bulgar: "PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo". Ating basahin ang ulat:

PATAY na nang lumutang ang isang Person With Disability (PWD) na tumalon sa Pasig River dahil hindi na umano kinaya ang karamdaman.

Positibong kinilala ng kanyang pamangkin na si Jeffrey Reyes, 21, ang biktimang si Adrian, 49, PWD, ng Makati City.

Alas-10 ng umaga, isang concerned citizen ang nakakita sa bangkay na palutang-lutang kaya agad niyang ipinagbigay-alam sa Philippine Coast Guard (PCG) na siyang tumawag sa Manila Police District - homicide section.

Nang maiahon, nabatid na walang saplot pang-ibaba subalit nakuha sa kanyang damit pang-itaas ang isang leather wallet na naglalaman ng mga identification card at dito nakita ang pangalan ni Reyes na nakasulat sa kanyang emergency contact.

Sa impormasyong nakuha ni PMSg. Roderick Magpale, na-stroke ang biktima at patay na ang kalahating katawan nito, bukod pa sa epileptic ito.

Huling nakitang buhay ang biktima, alas-4 ng hapon at bago pumunta sa kanyang doktor para sa regular check-up ay nagpaalam kay Reyes na pupunta muna sa kanyang kaibigan pero 'di na bumalik.

Ilang beses na umanong nagtangka ang biktima na wakasan ang kanyang buhay dahil sa kalagayan.

(Ulat ni Mylene Alfonso)

ILANG PAGNINILAY

Ang ibang kaso ng pagpapakamatay na nabanggit sa itaas ay hinggil sa problema sa pamilya, subalit ang isang ito'y dahil di na nakayanan ang karamdaman, ayon sa ulat.

Pang-apat siya sa mga tumalon mula sa mataas na bahagi, tatlo ang nagbigti, at isa ang nagbaril sa ulo.

Wala pa akong nakakausap na sikolohista o psychologist kung paano ba mapipigilang magpakamatay ang isang tao. Maliban sa pagsasabatas ng Mental Health Law o Republic Act 11036, at yaong nakasalang na panukalang batas na Youth Suicide Prevention Act o Senate Bill No. 1669.

Nakababahala. Lagi akong bumibili ng pahayagang Bulgar, Abante, Pang-Masa at iba pang diyaryong tabloid, subalit sa mga balitang pagpapatiwakal ba'y anong solusyon ang ginagawa ng mga kinauukulan? Paano ito mapipigilan upang wala nang pagpapatiwakal?

Isa ba talaga itong isyung dapat pagtuunan ng pansin?

IKAWALONG NAGPATIWAKAL SA LOOB NG 35 ARAW

walong tao na ang nagpasyang tapusin na

ang sariling buhay, nakapag-aalala

anong paliwanag kung pakasusuriin

dinaramdam ay di na kaya ng damdamin

wala tayong balitang ito'y nilulutas

gayong may Mental Health Law na ganap nang batas

marahil nga'y di lang iyon nababalita

ngunit mayroon pala silang ginagawa

ngunit parang wala pag may nagpatiwakal

pangwalong gumawa'y sadyang nakagigimbal

di na napigilan ang nadaramang sakit

upang ibsan ay nagpatiwakal, ang lupit

mga sikolohista'y anong matutulong

upang magpatiwakal ay di maging tugon

sa mundo'y isang beses lang tayong mabuhay

mahalagang mapigil ang magpakamatay

10.24.2024

Pagninilay - salin ng tula ni Asmaa Azaizeh

PAGNINILAY

Tula ni Asmaa Azaizeh

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Kahapon, iniabot ko lahat ng aking tula sa aking tagapaglathala.

Pakiramdam ko'y ang aking ulo ang inabot ko sa kanya 

at ang mga salitang binibigkas ko mula ngayon

ay lalabas sa bibig niya.

Napakasakit!

Hindi nagpapakita nang paisa-isa ang mga sakuna

Dumarating sila sa kawan-kawan tulad ng isang nagugutom na hayop.

Sinabi ito ng isang makata at siya'y ay namatay.

Halimbawa, kalahati ng aking pamilya ang namatay

at pagkatapos kong ipagdiwang ang dulo ng taon

namatay ang aking ama.

Simula noon ay hinayaan ko na ang aking mga tula.

Tuwing gabi naglalasing ang mga makata sa ilalim ng aking bintana

at dinidiktahan ako ng matatalinong tula.

Kinasusuklaman ko ang karunungan.

Inaanyayahan ko sila, at nilapa ko silang animo'y tupang pinataba

at nakisalo sa kanila,

subalit hindi ko pa rin maibabalik ang aking tinig.

Nasulyapan ko ito sa bintana, nakabayubay

sa ituktok ng bundok.

Ako'y naging repleksyon na lang

ng isang punong hinubaran sa isang lusak sa daan.

Ako'y huwag mong hakbangan, itago mo ako sa lilim

mula sa araw na maaaring sumikat

at msumingaw ang aking katawan.

Marahil ay sasabihin ko ang aking kapayapaan.

Sasabihin ko sa iyong ang mga sakuna'y maaapula rin

pag tinigilan mong lagyan sila ng panggatong,

datapwat hindi mo ako maririnig,

at ang bundok ay mula sa pampaningas.

- sa Dabbouria, Ibabang Galillee

10.22.2024

* Si Asmaa Azaizeh ay isang babaeng makata, lumalabas sa entablado, at mananalaysay na nakabase sa Haifa. May-akda siya ng tatlong kalipunan ng mga tula, ang Liwa, na nagwagi ng 2010 Al Qattan Foundation Debut Writer Award, As The Woman from Lod Bore Me, at Don’t Believe Me If I Talk To You of War. Si Azaizeh ang unang direktor ng Mahmoud Darwish Museum sa Ramallah simula noong 2012.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na:  

https://thebaffler.com/from-palestine/reflection-azaizeh 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Laughing emoji - natatawa o nang-aasar?

LAUGHING EMOJI - NATATAWA O NANG-AASAR?

pag nakakita ako ng laughing emoji

sa pesbuk at sa di nakakatawang entri

ang HaHa ay mapang-asar at mapanlait

minsan, laughing emoji ay nakagagalit

ang HaHa ay komento kapag natatawa

at pag seryosong isyu, di dapat matawa

bagamat meron kang sariling kuro-kuro

gamitin ang wastong emoji sa komento

may emoji sa Like, Love, Care, Wow, Angry, at Sad

ngunit komento'y dapat alam pag nilahad

di laughing emoji sa seryosong usapin

paano kung mang-asar ang iyong layunin?

ang emoji ay ilagay natin ng tama

na di maaasar ang karaniwang madla

kung entri ay comedy, Haha ang emoji

ngunit tayo'y malaya sa nais masabi

- gregoriovbituinjr.

10.22.2024

* ang litrato'y nakita lang sa isang entri sa pesbuk

Tulang walang pamagat IV - salin ng tula ni Zakaria Mohammed

TULANG WALANG PAMAGAT IV

Tula ni Zakaria Mohammed

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

IV.

Siya'y tumatangis, kaya kinuha ko ang kanyang kamay upang pakalmahin at upang punasan ang kanyang mga luha.

Sabi ko sa kanya habang sinasakal ako ng kalungkutan: ipinapangako ko sa iyong ang katarungang iyon

ay mananaig din sa dulo, at daratal din ang kapayapaang iyon sa lalong madaling panahon.

Nagsisinungaling ako sa kanya, siyempre. Batid kong di mananaig ang katarungan

at di daratal ang kapayapaan sa lalong madaling panahon, subalit dapat kong pigilan ang kanyang pagtangis.

May mali akong palagay na nagsasabing, kung kaya natin, sa pamamagitan ng ilang tapik, ay mapapahinto

ang ilog ng luha, na magpapatuloy ang lahat sa makatwirang paraan.

Pagkatapos, tatanggapin na lamang ang mga bagay kung ano sila. Mangingibabaw ang kalupitan at katarungan

nang magkasama sa parang, ang diyos ay magiging kapatid ni satanas, at ang biktima'y magiging

sinta ng pumatay sa kanya.

Subalit walang paraan upang ang mga luha'y mapigilan. Patuloy silang bumubuhos na animo'y baha

at sinisira ang nakahigang seremonya ng kapayapaan.

At dahil dito, para sa mapait na kapalaluan ng mga luha, hayaang italaga ang mata bilang tunay na banal

sa balat ng lupa.

Hindi tungkulin ng tula ang magpahid ng luha.

Dapat ang tula'y maghukay ng kanal upang pagdaluyan ng luha at lunurin ang santinakpan.

- mula sa A Date for the Crow

10.21.2024

* Si Zakaria Mohammed ay isang makatang Palestino, mamamahayag, editor, at mananaliksik na dalubhasa sa kasaysayan ng pre-Islamic Arabian peninsula. Siya ang may-akda ng siyam na kalipunan ng mga tula, kabilang ang The Crow's Date (paparating pa lang). Ang kanyang katha ay naisalin na sa Ingles at Korean. Siya ay mula sa Nablus.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/untitled-poems-iii-iv-mohammed 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Manggagawa naman

MANGGAGAWA NAMAN

banner ay taas-kamaong bitbit

"Manggagawa Naman" yaring sambit

ito ang dapat nating igiit

at sa masa tayo'y magsilapit

sigaw sa mga trapo: Tama Na!

sa masa: Baguhin ang sistema!

labanan ang kuhila, burgesya

at pulitikal na dinastiya

mundo'y binuhay ng manggagawa!

subalit sila pa ang kawawa!

paano kung walang manggagawa?

lahat ng kaunlaran ay wala!

magkapitbisig tayo, kabayan!

at isigaw: "Manggagawa Naman"

at sila'y iluklok natin upang

pamunuan ang pamahalaan

- gregoriovbituinjr.

10.21.2024

Tulang walang pamagat III - salin ng tula ni Zakaria Mohammed

TULANG WALANG PAMAGAT III

Tula ni Zakaria Mohammed

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

III.

Ang mamamayan ay mga asno. Nagsabit ako ng mga batingaw sa leeg nila para awitan nila ako habang ako'y nakahiga sa batuhan.

Hangal ang mamamayan. Sila'y isasabit ko sila sa aparador na parang mga damit pangtaglamig.

Mahihinog na ang sebada sa Mayo. Inihanay ng bawat tangkay ang mga binhi nito sa maayos na paraan upang makatayo sila sa tarangkahn ng langit.

Kaya kong maghanay ng mga salitang walang kahulugan.

Kaya kong lumikha ng kahulugan mula sa kawalan.

Isinusuga ko ang isang kabayo malapit sa sebada at umaapaw ang kahulugan.

Ang kahulugan ay kaayusan.

Ang kahulugan ay nagkataon lang.

Ang kahulugan ay hayop ng pasanin na humahakot ng mga pakwan.

Kung maaari ko lang ihanay ang mga bagay tulad ng ginagawa ng isang tangkay ng sebada.

Kinikitil ng sebada ang sarili nitong buhay tuwing Mayo, at binubuksan ng trigo ang pipi nitong bibig tuwing Hunyo.

Ang panahon ko'y sa katapusan ng Agosto.

Sa katapusan ng Agosto, nakalabit ang aking gatilyo.

Ay, kung maaari lang akong mabuhay sa isang baso ng tubig; ang mga ugat kong puti, luntian kong aking buhok, at ang haring araw na tangi kong diyos.

May isa akong awiting lagi kong inuulit. May isa akong malaking kasinungalingang dinikit ko ng pamatse sa kisame, upang dumikit dito ang mga langaw ng katotohanan.

Ang ulo ko'y napakalaking kapara'y lobo. Ang kamay ko'y isang dukhang bituin, ang balaraw ay isang masakit na kapayakang hindi ko taglay, at pagdating ko sa kahulugan, nawala ito sa akin.

- mula sa Alanda

10.20.2024

* Si Zakaria Mohammed ay isang makatang Palestino, mamamahayag, editor, at mananaliksik na dalubhasa sa kasaysayan ng pre-Islamic Arabian peninsula. Siya ang may-akda ng siyam na kalipunan ng mga tula, kabilang ang The Crow's Date (paparating pa lang). Ang kanyang katha ay naisalin na sa Ingles at Korean. Siya ay mula sa Nablus.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/untitled-poems-iii-iv-mohammed 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Dalawang tula - salin ng tula ni Zakaria Mohammed

DALAWANG TULA

Tula ni Zakaria Mohammed

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

I.

Nasulyapan kita habang ako'y tumatakbo. Wala akong panahong tumigil at hagkan ang iyong kamay. Hinahabol ako ng daigdig na parang magnanakaw at imposibleng ako'y tumigil. Kung ako'y tumigil, ako na'y napaslang. Subalit nasulyapan kita: ang iyong kamay ay isang tangkay ng narsiso sa isang basong tubig, nakabuka ang iyong bibig, at ang iyong buhok ay pumailanglang na ibong mandaragit. Napasulyap ako sa iyo ngunit wala akong posporo upang sindihan ang siga at sumayaw sa paligid nito. Binigo ako ng daigdig, pinabayaan, kaya hindi man lang kita nakawayan.

Balang araw ang daigdig ay lalagay sa tahimik, ang mga sira-sirang kable ng tsanel ay titigil sa pagsasahimpapawid, at yaong mga humahabol sa akin ay magkakawatak-watak upang ako'y makabalik sa lansangang iyon, kung saan kita nasulyapan. Hahanapin kita sa parehong upuan: isang tangkay ng narsiso ang iyong kamay, isang ibong mandaragit ang iyong ngiti, at isang namulaklak na punongkahoy ang iyong puso. At doon, kasama mo, sa ilalim ng lilim ng iyong punongkahoy, ay wawasakin ko ang tolda ng aking pagkaulila at itatayo ang aking tahanan.

- mula sa Kushtban

II.

Isang mapagbigay na kaibigan ang gabi. Lahat ng bagay ay niluwagan ang kanilang mga baging sa rabaw ng aking ulo. Nakaupo sa palibot ko ang aking mga minamahal na para bang nasa isang piging. Ang mga minamahal kong nawala na. Ang mga minamahal kong narito pa, at mga minamahal pang darating. At ang kamatayan ay asong bantay na nakatanikala sa tarangkahan. Tanging ang hangin ni Khamaseen lamang ang galit na humahampas sa pintuan. Si Khamaseen ay isang kasuklam-suklam na kapitbahay; naglagay ako ng bakod sa pagitan namin, pinatay ang mga ilaw sa aming pagitan.

Masaya ako, umaawit tulad ng isang baras ng ephedra, sumisigaw tulad ng isang mandaragit.

Huwag pamiwalaan ang aking mga salita. Huwag abutin ang mga baging sa karimlan. Ang gabi ay isang kasunduan ng mga lagim. Sampung ibon ang natutulog sa puno, subalit ang isa'y balisang paikot-ikot sa bahay. At tulad ng alam mo, sapat na ang isang ibon upang sirain ang isang buong piging, isang mitsa upang masunog ang isang kabihasnan.

Malamig ang pagkain. Pagkatapos ay nagmumog ako kasama si Khamaseen, at hinugasan ang aking mga kamay gamit ang kusot.

Kung mayroon mang silbi ang pagluha, marahil ay luluha ako sa harap ninyong lahat. Subalit ang pagluha'y nangangailangan ng higit na lakas kaysa sa taglay natin, kaya aawit ako para sa inyo tulad ng malambot na hanging Saba, aawit ako sa katutubong wika ng tangkay ng murang basil: ang gabi ay bato ng amber. Ang gabi'y isang kasunduang kamangha-mangha.

- mula sa Alanda (Ephedra)

10.19.2024

* Si Zakaria Mohammed ay isang makatang Palestino, mamamahayag, editor, at mananaliksik na dalubhasa sa kasaysayan ng pre-Islamic Arabian peninsula. Siya ang may-akda ng siyam na kalipunan ng mga tula, kabilang ang The Crow's Date (paparating pa lang). Ang kanyang katha ay naisalin na sa Ingles at Korean. Siya ay mula sa Nablus.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/two-poems-mohammed 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Pampito sa nagpatiwakal sa loob ng isang buwan

PAMPITO SA NAGPATIWAKAL SA LOOB NG ISANG BUWAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Wala pang isang buwan ay pampito na ito sa kaso ng pagpapatiwakal na nasubaybayan ng inyong lingkod sa pahayagang Bulgar, at ngayon ay headline sa pahayagang Pang-Masa, petsang Oktubre 19, 2024. Ayon sa headline: Kolehiyala, tumalon sa MRT footbridge, patay. Nasa pahayagang Bulgar din ang balitang ito na ang pamagat ay: Coed, tumalon sa MRT footbridge, utas.

Mula sa pagsubaybay ng inyong lingkod, pangatlo siya sa napaulat na tumalon mula sa mataas na bahagi, habang tatlo naman ang nagbigti at isa ang nagbaril sa ulo.

Isa-isahin natin ang mga pamagat ng pitong balita:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024

(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024

(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024

(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024

(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024

Pag inaral ang pitong kasong ito, ito'y dahil di na nakayanan ang dala-dala nilang problema, na nauuwi sa pagpapatiwakal. Ang nagpasya'y damdamin at hindi na naisip ang kahalagahan ng isa nilang buhay.

Subalit paano nga ba maiiwasan ang ganitong pagpapatiwakal? Planado ba ito o padalos-dalos na desisyon dahil di na kaya ng kanilang kalooban ang mga ipinagdaramdam nila, at naiisip na lang ay matapos na ang lahat. Ayaw natin silang husgahan, subalit wala nga ba silang pagpapahalaga sa sariling buhay?

Anong maitutulong ng Mental Health Law o Republic Act 11036, at ng nakasalang na panukalang batas na Senate Bill No. 1669, o ang tinatawag na Youth Suicide Prevention Act, upang mapigilan ang ganitong mga pagpapatiwakal?

PAMPITO SA NAGPATIWAKAL SA LOOB NG ISANG BUWAN

bakit tumalon ang kolehiyala 

sa footbridge ng MRT sa Taft-Edsa

ayon sa ulat, posibleng problema

sa pamilya ang dahilan ng pasya

pampito siya sa nagpakamatay

sa loob ng wala pang isang buwan

na inulat sa pahayagang Bulgar

akong nagbabasa'y di mapalagay

umaga pa'y bibili na ng dyaryo

kaya ulat ay nasubaybayan ko

wala bang kakayanan ang gobyerno

gayong batas na iyang Mental Health Law

kung sinong biktima'y siya ring suspek

bakit magpatiwakal ang sumiksik

sa isipan, sa kanila bang hibik

ay walang nakinig, walang umimik

kailangan nila ng tagapayo

sa problema ngunit walang umako

sa mga dinaramdam ay nahapo

at sa kanila'y walang umaalo

nakalulungkot pag sa payo'y kapos

sa problema'y walang kakamping lubos

kaya nagpasyang buhay ay matapos

kaya buhay nila'y agad tinapos

10.19.2024

Pagsusulit - salin ng tula ni Sheikha Hlewa

PAGSUSULIT

Tula ni Sheikha Hlewa

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Napakahuli na ng mga aralin ng aking ina.

Matapos lahat ng dinanas namin - 

binibilang niya ang mga taon

sa tapat na pagsang-ayon sa Nakba

at ang mga binilang ko habang kagat ang aking dila -

ginigiit niyang maturuan ako, 

salita sa salita, nang agad-agad.

Wala siyang pagsasaalang-alang 

sa patuloy kong pagkataranta

o sa pagitan ng mga taon namin,

sa urbanidad na nagpaamo sa pagiging lagalag ko

at nagpakislap sa mga gilid ng aking wika.

Inuulit niya ang mga aralin nang may kalupitan

ng isang gurong naantala ang pagreretiro.

Hinahanap niya ang kanyang patpat 

sa ilalim ng kanyang bisig,

na hindi mahanap,

kaya hinampas niya ang mesang kahoy.

Isinusumpa ko ang sinumang lalaking 

magpapaiyak sa iyo, naiintindihan mo?

at walang batingaw na sasagip sa akin

bago ang pagsusulit.

- sa Haifa

10.18.2024

* Si Sheikha Hlewa ay isang Palestinong manunulat na isinilang sa Dhayl 'Araj, isang hindi kilalang nayon ng Bedouin malapit sa Haifa. May-akda siya ng tatlong kalipunan ng maiikling kwento at isang kalipunan ng mga tula, na naisalin na sa maraming wika. Siya'y babaeng nagtuturo ng Peminismong Arabo sa Unibersidad ng Ben-Gurion.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/exam-hlewa 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Walang plataporma

WALANG PLATAPORMA

walang plata, pulos porma lang pala

ang tatakbong Senador na artista

na batay sa panayam ni Gretchen Ho

sa isang artistang kumandidato

pag nanalo na, saka iisipin

ang plataporma niyang nais gawin

sa ngayon daw ang kanyang tututukan

paano muna manalo'y pokusan

madali na iyon, sikat na siya

tulad nina Robin at Bong Revilla

ngalang Wille Revillame nga ngayon

ay talagang sikat sa telebisyon

subalit siya kaya'y epektibo

sa Senado o isa lang payaso

anong tingin sa isyung manggagawa

o dahil walang plataporma'y wala

paano kaya pag nakadebate

ni Willie sa isyu si Ka Leody

ano kayang masasabi ni Ka Luke

at ng masang sa kanila'y tututok

pag sila'y wagi ni Philip Salvador

na kagaya niya'y isa ring aktor

ika doon sa ulat ni Gretchen Ho

tunay ngang mas showbiz na ang Senado

- gregoriovbituinjr.

10.18.2024

* batay sa ulat sa pahayagang Pang-Masa, Oktubre 16, 2024, p.5

Pamatid-gutom

PAMATID-GUTOM

muli, ang inulam ko'y ginisang sardinas

niluto lang dahil ayoko nang lumabas

basta katabi itong mga diksyunaryo

at mga nakapilang babasahing libro

bagamat lata ng sardinas ay kilala

bilang inuulam ng mga nasalanta

halimbawa, nasunugan at nabahaan

pinamimigay ay sardinas at noodles man

pang-evacuation center lang daw ang ganito

subalit huwag mong mamaliitin ito

sapagkat ilang ulit akong nakaraos

upang ako'y magpatuloy pa ring kumilos

di naman madalas, minsan ulam ko'y daing

kaya ibang ulam ay di na hahanapin

tulad ng sardinas, ito pa rin ay isda

ayos lang, basta mabusog at makatula

- gregoriovbituinjr.

10.18.2024

Pangarap

PANGARAP

masasabi mo bang ako'y walang pangarap

dahil di pagyaman ang nasa aking utak

pag yumaman ka na ba'y tapos na ang hirap?

habang pultaym ako't nakikibakang tibak

hindi pansarili ang pinapangarap ko

kundi panlahat, pangkolektibo, pangmundo

na walang bukod o tinatanging kung sino

kundi matayo ang lipunang makatao

iniisip ko nga, bakit dapat mag-angkin?

ng libo-libong ektaryang mga lupain?

upang sarili'y payamanin? pabundatin?

upang magliwaliw? buhay ay pasarapin?

subalit kung ikaw lang at iyong pamilya

ang sasagana at hihiga ka sa pera

ang pinaghirapan mo'y madadala mo ba?

sa hukay, imbes na magkasilbi sa kapwa?

aba'y inyo na ang inyong mga salapi

kung sa pagyaman mo, iba'y maaaglahi

buti pang matayo'y lipunang makauri

para sa manggagawa pag sila'y nagwagi

- gregoriovbituinjr.

10.17.2024

Alaala - salin ng tula ni Sheikha Hlewa

ALAALA

Tula ni Sheikha Hlewa

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Nagkakagulo ang lahat nang inagaw ko 

ang alaala ng Bedouin.

Malamang na ang binatang nakuryente 

habang nagdidilig sa kanyang bukid

ay maging asawa ng sinumang maliit na babae.

Malamang, maging parol sa karimlan 

ang kanyang mga titig 

matapos kargahan iyon ng liwanag.

Sa lahat ng maaaring mangyari'y 

pinagtaksilan ako ng alaala.

Siya ba'y binatang ikakasal 

o naantalang parol o luntiang bukirin?

Ang aking ina'y may ugaling pagparisukatin 

ang bawat detalye sa aking alaala.

Ang binata'y naging bukirin, luntiang parol,

at ang kuryente'y hindi nakarating 

sa aking nayon ni minsan.

- sa Haifa

10.17.2024

* Si Sheikha Hlewa ay isang Palestinong manunulat na isinilang sa Dhayl 'Araj, isang hindi kilalang nayon ng Bedouin malapit sa Haifa. May-akda siya ng tatlong kalipunan ng maiikling kwento at isang kalipunan ng mga tula, na naisalin na sa maraming wika. Siya'y babaeng nagtuturo ng Peminismong Arabo sa Unibersidad ng Ben-Gurion.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/memory-hlewa 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Ang kuting

ANG KUTING

noon ko lang nakita ang kuting

na kinalaro ng aming muning

siya pala ang naririnig ko

ngumiyaw sa ilalim ng awto

kay-ingay niya, ngiyaw ng ngiyaw

at nakita ko itong lumitaw

nakipaglaro sa pusa namin

baka nanghihingi ng pagkain

lalaki itong malaking pusa

batid ko, dahil aming alaga

magkakulay, animo'y mag-ama

si alaga ba'y nakabuntis na?

at ang kuting na iyon ang anak?

saan kaya ito pinanganak?

kumbaga, saan ang kanyang bahay?

upang mapakain silang tunay

palaboy na pusa'y aking misyon

maambunan ng pagkain iyon

tulad ng sinumang nagugutom

ay mapakain at mapainom

- gregoriovbituinjr.

10.17.2024

* nabidyuhan ng makatang gala sa tapat ng bahay

* mapapanood ang nasabing bidyo sa kawing na: https://fb.watch/vgqMPd4ASS/ 

Tinanggal sa trabaho dahil mataba

TINANGGAL SA TRABAHO DAHIL MATABA

nawalan ng trabaho dahil raw mataba

kawalang respeto ito sa manggagawa

ang nangyari sa kanya'y pambihirang sadya

ang ganyang palakad ay talagang kaysama

PBA courtside reporter daw siya noon

nagtrabaho sa pinangarap niyang iyon

subalit matapos ang sampung laro roon

ay wala na siyang iskedyul nang maglaon

may kinuhang mga reporter na baguhan

na maayos din naman ang pangangatawan

wala siyang isyu sa bago't nagsulputan

nagtaka lang siya nang trabaho'y nawalan

ang mga lalaki, pinupuri pa siya

dahil maayos ang pamamahayag niya

ang babaeng lider sa network, ayaw pala

sa kanya dahil raw sa katabaan niya

ay, nakagugulat ang kanyang pagtatapat

ang nangyaring kaplakstikan ay di marapat

diskriminasyon ito kung titingnang sukat

karapatan bilang manggagawa'y inalat

kaisa mo kami, reporter Ira Pablo

mabuti't malakas ang loob mong magkwento

ipaglaban ang karapatan ng obrero

nang matigil na ang patakarang ganito

- gregoriovbituinjr.

10.17.2024

* PBA - Philippine Basketball Association

* mababasa ang ulat mula sa kawing na: https://philstarlife.com/celebrity/762228-former-pba-reporter-ira-pablo-lost-job-due-to-physical-appearance 

Kaibhan ng kapayapaan at katahimikan

KAIBHAN NG KAPAYAPAAN AT KATAHIMIKAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa isang krosword o palaisipang sinagutan ko, ang tanong sa 10 Pahalang: Kapayapaan. Naisip ko agad, Katahimikan kaya ang sagot? Sa akin kasi, magkaiba ang kapayapaan at katahimikan. Kaya sinagutan ko muna ang iba pa, pahalang at pababa, at nang matapos, ang lumabas ngang sagot ay: Katahimikan. Tila ba sa palaisipang iyon ay magsingkahulugan ang kapayapaan at katahimikan. Ang krosword na iyon ay nasa pahayagang Abante, may petsang Oktubre 16, 2024, at nasa pahina 10.

(Bago iyon, makikita sa 5 Pababa ang sagot na Ahusto, na baka akalain nating Ihusto. Ang ahusto ay mula sa salitang Kastilang ajuste na ang kahulugan ay pag-aayos, pag-aangkop o pagkakama. Mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 21.)

Sa usaping kaibhan ng kapayapaan at katahimikan, sa tingin ko'y para bang pilosopikal na ang kahulugan, na di tulad sa krosword na tingin marahil dito'y pangkaraniwan. Bakit ko naman nasabi?

Marahil, pag payapa ang isang lugar ay tahimik doon at walang pangamba ang mga tao. Subalit paano sa lugar na tahimik nga subalit ang mga tao roon ay balisa? Alerto maya't maya. Nagigising sa munting ingay ng daga o kaluskos ng butiki.

Halimbawa, sa isang lugar ng labanan, pag wala nang labanan o nagkaroon ng tigil-putukan, ramdam ng taumbayan doon ang katahimikan sa kanilang lugar. At tingin ng mga hindi tagaroon ay payapa na sa lugar na iyon. Wala na kasing naririnig na putok.

Subalit magkaiba ang kapayapaan sa katahimikan. Ang katahimikan, sa palagay ko, ay sa tainga, habang ang kapayapaan ay sa puso't diwa. Paano iyon?

Maaari kasing tahimik sa isang lugar, subalit hindi payapa dahil sa malupit na pinuno o diktador na namumuno sa lugar. Tahimik dahil wala kang naririnig na nagbabakbakan o naglalabanan, subalit hindi payapa dahil takot ang mga tao. Tahimik subalit ang kalooban ng tao'y hindi payapa. Walang kapanatagan. Tahimik subalit naghihimagsik ang kalooban.

Halimbawa, noong panahon ng batas-militar, tahimik ang lugar subalit nagrerebelde ang mga tao dahil ang karapatang pantao nila'y nasasagkaan.

Tahimik na kinukuha o dinudukot ang tao subalit ang kamag-anak nila'y hindi payapa. Laging balisa kung saan ba sila makikita. Mga iwinala. Mga desaparesidos.

Tahimik na nirarampa sa ilog ang mga tibak o mga nagtatanggol sa karapatang pantao. Subalit hindi payapa ang kalooban ng mga tao, dahil maaari silang maging biktima rin ng 'salvage' na kagagawan ng mga hindi kilalang rampador.

Tahimik na kumikilos ang mga tropa ng pamahalaan, gayundin ang mga rebelde. Walang ingay na nagpaplano at naghahanda. Magkakabulagaan lang pag nagkita o nagpang-abot. Subalit habang di pa nagkakasagupaan, ramdam ng taumbayan ang katahimikan ng gabi. Subalit ang puso't diwa ng bayan ay hindi matahimik, hangga't hindi pa sumisikat ang araw ng kalayaan. Nais nila'y kapayapaan ng puso't isipan at wala nang iniisip na pangamba sa kanilang buhay.

May katahimikan sa karimlan subalit walang kapayapaan sa kanilang kalooban. Sila'y laging balisa at marahil ay hindi batid ang katiyakan ng kaligtasan ng kanilang pamilya. Madalas, nakaririndi ang katahimikan.

Kaya ang kapayapaan at katahimikan ay sadyang magkaiba. Ang kapayapaan at kapanatagan ang magsingkahulugan dahil ang puso at isip ang payapa at panatag.

Ang mungkahi kong ipalit na tanong sa 10 Pahalang ay: Kawalan ng ingay o gulo.

KAIBHAN NG KAPAYAPAAN AT KATAHIMIKAN

tahimik ang lugar ngunit di payapa ang tao

subalit dapat walang pangamba ang mga ito

tahimik sila, di makapagsalitang totoo

may mga takot sa dibdib, di makalaban dito

paano ilalahad ang kanilang pagdurusa

pinatahimik na ang ibang myembro ng pamilya

tila pusong halimaw ang namuno sa kanila

anong lupit at sila'y di makatutol talaga

may katahimikan ngunit walang kapayapaan

sinagila ng takot ang puso ng taumbayan

ngunit di dapat laging ganito, dapat lumaban

lalaban sila tungo sa kanilang kalayaan

ayaw nila ng katahimikang nakabibingi

na sa diwa't puso nila'y sadyang nakaririndi

sa panahong iyon, mga nag-aklas ay kayrami

layunin nilang payapang bayan ang mamayani

10.17.2024

Nilay sa hibik ni Doc Ben

NILAY SA HIBIK NI DOC BEN

opo, Doc Ben, tinalikuran ng marami

ang karangyaan sa buhay upang magsilbi

sa bayan, lalo't higit ay sa masang api

at pinagsamantalahan ng tuso't imbi

pinaglilingkuran natin ang mga kapos

nilalabanan ang sistemang umuubos

sa likas-yaman ng bayan, sinong tutubos?

iyang masa bang sama-sama sa pagkilos?

upang itayo ang lipunang makatao

at madurog ang sistemang kapitalismo

upang iluklok ang mula uring obrero

at magkauri'y kumilos ng kolektibo

bakit ba gayon, salat yaong sumasamba

sa dahilan ng kanilang hirap at dusa

marangyang buhay na'y wala sa aktibista

upang ipaglaban ang karapatan nila

salat ay naghahanap ng tagapagligtas

imbes sama-samang ipakita ang lakas

lagi na lang ang hanap ng masa'y mesiyas

imbes kumilos upang sistema'y magwakas

naghahanap din po ako ng tugon, Doc Ben

dahil sistemang bulok ang siyang salarin

na sakaling ito'y mapapalitan natin

dapat na lipunang makatao'y tiyakin

- gregoriovbituinjr.

10.15.2024

Kawalang-malay sa pamamanglaw - salin ng tula ni Jadal Al-qasem

KAWALANG MALAY SA PAMAMANGLAW

Tula ni Jadal Al-qasem

Isinalin sa Ingles ni Fady Joudah

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Pag sa iyo'y nawalay, dugo ko'y kikirot

Isang di ko batid na bahagi ang kikirot

at susubukan kong mapatay ito. O kunin ito.

Ang selulang inaasam ka'y pipintig sa akin,

at hindi ko iyon agad matagpuan,

madalas iyong magbago ng posisyon,

kaladkarin palabas sa laro,

kaysakit sa aking pakiramdam.

Lalala ang aking paningin,

hihina ang aking pandinig,

at ang aking ilong, kapara ng ilong ng aso,

ay hahanapin ang iyong amoy.

Pag dumadampi ang hangin sa aking balat,

tatarakan ng halimaw ang aking katawan at tatakas.

Kikirot yaring alaala't lalamunin yaring ulo,

maglalaho ang ulo ko subalit di mamamatay.

Ang kirot ay muling madarama ng aking ulo.

Malulungkot ako, may hindi nakikitang pakiramdam,

nangwawawasak, isang walang hanggang puspos ng pag-aalala.

At kakamkamin ng galit na kalawakan ang kanyang sarili

sa sangandaan ng buhay ko't ako'y tatanungin:

Ano ang iyong nagawa pag sinukat ang pagmamahal?

Paano mo sinasayang ang pagkalantad ng detalye?

Masasaktan ako sa tugon pati na rin sa katahimikan.

Nasusunog, patungo ako sa aking kamatayan

upang hilingin ang karapatan kong

umidlip.

- sa Ramallah

10.15.2024

* Isinilang si Jadal Al-qasem sa Sofia, Bulgaria na ang ina'y Damascene Syrian at ang ama'y Palestinian Jerusalemite. Siya'y babaeng kasalukuyang nakatira sa Ramallah. Mayroon siyang graduate degree sa democracy and human rights mula sa Birzeit University at nagtatrabaho bilang mananaliksik sa larangan ng dignidad at karapatang pantao. Ang kanyang unang koleksyon ng tula, Wheat in Cotton, ay nagwagi sa 2015 Palestine Young Poet Competition mula sa Al-Qattan Foundation.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/innocent-despair-qasem  

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Manggagawa ang lumikha ng kaunlaran

MANGGAGAWA ANG LUMIKHA NG KAUNLARAN

halina't masdan ang buong kapaligiran

tahanan, gusali, pamilihan, tanggapan,

paaralan, Senado, Kongreso, Simbahan, 

kamay ng manggagawa ang lumikha niyan

manggagawa ang lumikha ng kalunsuran

manggagawa ang lumikha ng kabihasnan

manggagawa ang lumikha ng kaunlaran

manggagawa ang lumikha ng daigdigan

kaya mabuhay kayong mga manggagawa

dahil sa mga kamay ninyong mapagpala

kasama ninyo'y magsasaka't mangingisda

lipunang ito'y pinaunlad at nilikha

maraming salamat sa inyo, pagpupugay!

huwag payagang inaapi kayong husay

ng sistema't dinadala kayo sa hukay

sulong, pagsasamantala'y wakasang tunay!

- gregoriovbituinjr.

10.14.2024

* litratong kuha ng makatang gala sa ika-20 palapag ng pinagdausan ng isang pagtitipon